ماجرای شهیدی که نه سردار بود نه فرمانده!/ «برار انیسه» را بشناسید

سیدصادق کاظمی کارگردان مستند «برار انیسه» که پیش از این جایزه بهترین کارگردانی مستند نیمه بلند جشنواره «تلویزیونی مستند» و جایزه استعداد نو از جشنواره «سینماحقیقت» را دریافت کرده است، در رابطه با انتخاب این سوژه و چرایی تولید مستندی با این موضوع به خبرنگار مهر گفت: من از بچگی از روستای اونج که روستای پدر و مادری من است خاطرات خیلی قشنگی داشتم؛ در فضای سینما به علاقه‌مندان یاد می‌دهند آن چیزی را که از حس شما نشأت می‌گیرد، روایت کنید، خیلی از اوقات از جهت تکنیکی چیزهایی بلد هستیم اما اگر خودمان با احساسات همراه شده باشیم می‌توانیم بقیه را همراه کنیم.

وی با اشاره به اینکه از بچگی درگیر خاطرات و فضای بکر روستای خود بوده است، ادامه داد: برای اولین مستند جدی خود سراغ این سوژه رفتم و خاطرات کودکی و دغدغه شخصی ام در این فضا منجر به تولید این فیلم شد؛ محور اصلی کار راجع به یک شهید است که مخاطب تا اواسط داستان متوجه شهید بودن شخصیت اصلی نمی‌شود. فیلم ساختن درباره شهدا کلیشه‌ای شده است از این رو مهمترین کار یک کارگردان در مورد شهدا شکستن این کلیشه‌های روایی است.

این کارگردان با اشاره به این‌که شهید سوژه مستند در ظاهر فردی معمولی است، عنوان کرد: شهید ما در ظاهر خیلی معمولی است و اتفاق خیلی خاصی را رقم نزده است یا سردار و فرمانده نبوده است بلکه یک انسان پاک، معصوم و مهربان بوده که این مهربانی از حیوانات روستا تا خانواده را در بر می‌گرفته است. همین مهربانی نسبت به کشور عامل حرکت او به سمت حضور داوطلبانه در جبهه‌ها شده است. با توجه به عبارت «شهدا زنده اند» روند روایت فیلم را به گونه‌ای طراحی کردیم که مخاطب تا اواسط فیلم تصور می‌کند راجع به یک شخصیت زنده صحبت می‌شود و در روایتی خلاقانه حضور و زنده بودن شخصیت برای مخاطب ملموس است.

وی با اشاره به چالش‌هایی که در تولید این مستند داشته است، گفت: قبل تر هم کار مستند انجام داده بودم اما این کار اول من و یک کار حرفه‌ای بود و همین کار اولی بودن خودش چالش برانگیز است. امکانات ما خیلی محدود بود و تقریباً بودجه و حمایتی برای تولید این اثر وجود نداشت درحالی که همه از کار تعریف می‌کردند اما خبری از کمک و حمایت نبود به عنوان مثال من حتی برای تصویربرداری، لنز نداشتم و از طریق راضی کردن یک بانی هیأت توانستم هزینه لنز را تأمین کنم و کار با یک دوربین خیلی ساده تصویربرداری شد.

این مستند ساز ادامه داد: با توجه به اینکه تجربه اول من بود، ساماندهی ایده‌ها سخت بود و همچنین تصویر روشنی از اینکه کار با استقبال مخاطب مواجه می‌شود یا نه وجود نداشت. از طرفی کار در چند جشنواره سطح پایین حضور پیدا کرد و هیچ جایزه‌ای نبرد بنابراین از اینکه مستند در جشنواره‌های شاخص جایزه بگیرد ناامید شده بودم ولی در نهایت به واسطه لطف شهید، این مستند در ۲ جشنواره شاخص مستند کشور به خوبی مورد توجه قرار گرفت و با وجود اینکه در ابتدای مسیر کار بسیار سخت بود، ولی در نهایت برای من حجت شد که این نتیجه خوب پایانی به واسطه عنایت شهید و خانواده شهید بوده است.

کاظمی ضمن اشاره به اینکه باید به استعدادها توجه شود، گفت: به نظرم باید سازوکاری وجود داشته باشد تا از کار اولی‌های با استعداد حمایت کنند، فضای فیلمسازی و به طور خاص مستند کار راحتی نیست و برای حرفه‌ای شدن فرصت لازم است؛ خوب است در سازمان‌ها و ارگان‌ها ذهنیت‌ها تغییر کند و بهتر است این ارگان‌ها به جای تخصیص میلیاردی بودجه برای برخی پروژه‌ها که در نهایت هم با مخاطب ارتباط برقرار نمی‌کنند برای استعدادها در شهرستان‌ها برنامه ریزی کنند.

وی افزود: خیلی از استعدادها فقط به واسطه اینکه دیده نمی‌شوند از بین می‌روند. به نظرم اولویت نهادها و سازمان‌های کشور باید جوان‌های با استعداد باشد؛ جوانانی که خلاق هستند و سراغ سوژه‌های مرتبط با انقلاب هم می‌روند. پس بهتر است نگاه سازمان‌ها تنها به اسم و رسم و سابقه نباشد و با ملاک استعداد و شایسته سالاری از طرح‌های خوب استقبال کنند.

وی در پایان با اشاره به اینکه اوج درام فیلم درباره ۲ استکان چای است و تعلیق استکان چای به کشف شخصیت منجر می‌شود و عامل اتفاق غم انگیز بین خواهر و برادر فیلم بوده است، گفت: اگر شخصی بخواهد برای دقایقی از زندگی پرهیاهو و شلوغ شهری فاصله بگیرد و به زندگی فطری و انسانی خود که امروزه در روستاها متبلور است، برگردد مستند «برار انیسه» پیشنهاد مناسبی به شمار می‌رود.

فیلم مستند «بِرارِ انیسه» روایتی از زندگی یک انسان معمولی روستایی به نام سید علی است که به دلایلی که در اواسط فیلم مشخص می‌شود، از حضور در جلوی دوربین سر باز می‌زند. این فیلم با روایت فضای شیرین سنتی و طبیعت زیبای روستای اَوَنجِ استان اصفهان به موازات روایت از شخصیت اصلی، بنا دارد روی ارتباط وی با خواهر بزرگترش، آبجی انیسه دست گذاشته و از یک اتفاق سوزناک پرده بردارد؛ اتفاقی که هردوی آنها هیچ وقت فراموش نکرده‌اند.

عوامل تولید این فیلم مستند عبارتند از تهیه‌کننده و کارگردان: سیدصادق کاظمی آونجی، نویسنده: محمدرضا احمدی، تدوین: علیرضا خوش‌منظر و علی حبیبی.